چند نکته درباره شایع‌ترین اختلال سیستمیک در مراکز دندانپزشکی
فشارخون شایع‌ترین مشکل سیستمیک است که دندان‌پزشک با آن روبرو می‌شود. شیوع این بیماری بعد از سنین ۵۰ سالگی به طور فزاینده‌ای افزایش می‌یابد و می‌تواند پیش‌گویی‌کننده حوادث قلبی عروقی باشد. در مورد این بیماری و تدابیر دندانپزشکی به دلیل شیوع بالا، همیشه خوانده‌ایم. لذا هدف در این مقاله بیان مسایلی است که در مورد فشار خون کمتر به آن پرداخته شده است.
- به یاد داشته باشیم که در مرحله اول به عنوان یک پزشک باید در بیماران ۵۰ سال به بالا، سنجش فشار خون در مطب را قبل از هر اقدامی مد نظر قرار دهیم؛ چراکه به عنوان یک غربال‌گر در زنجیره سلامت مطرح بوده و با کشف فشارخون بی‌علامت کمک شایانی به بیمار خواهیم کرد.
- فشار خون اولیه، معمولا بدون دلیل مشخص رخ می‌دهد و فشار خون ثانویه که حدود ده درصد موارد فشار خون بالا را تشکیل می‌دهد معمولا علتی زمینه‌ای دارد؛ همچون نارسایی کلیه، دیابت، هایپرتیروئیدیسم و مصرف برخی داروها و… که باید در مروری بر سیستم‌ها به آنها توجه زیادی نمود.
- در طبقه بندی ۸ وJNC7 درمان فشار خون در افراد سیاه‌پوست و سفید پوست متفاوت بوده و ابتلا به بیماری‌هایی همچون دیابت و نارسایی کلیه در تجویز داروی انتخابی اول، تاثیر گذار است. به شکلی که در افراد مبتلا به دیابت و نارسایی کلیه با هر نژادی، داروی انتخابی معمولا ACEI است، حال آنکه در فرد بدون ابتلا به این دو دسته بیماری، در فرد سفید پوست تجویز انفرادی یا تلفیقی از داروهای ACEI، ARB و CCB مدنظر قرار می‌گیرد.
- سوالی که همیشه مطرح بوده و هست این است که در مطب و در شرایط غیر بیمارستانی برای بیمار تا چه میزان افزایش فشار خون، درمان انجام دهیم. منابع تا فشار خون ۱۸۰ روی ۱۲۰ میلی‌لیتر جیوه را مجاز دانسته‌اند که البته قبل از کار اورژانس، لازم است فشار خون بیمار با داروهای خوراکی پایین آورده شود و بیمار بعد از اقدام دندانپزشکی، تحت پیگیری یک ساعته در مطب باشد. در شرایط اورژانس و فشار خون ۲۱۰ روی ۱۲۰ میلی‌متر جیوه، همین اقدامات با داروهای پایین‌آورنده فشار خون تزریقی و در شرایط بیمارستانی انجام می‌پذیرد. بی‌تردید در همه این شرایط پروتکل کاهش اضطراب، مهارت و سرعت‌عمل دندان‌پزشک نقش بسزایی در کاهش عوارض بازی می‌کند.
- دردسرهای درمانی وقتی جدی‌تر می‌شوند که بیمار علاوه بر فشارخون، به بیماری ایسکمیک قلبی نیز مبتلا باشد. این بیماری طیف وسیعی از اختلالات از آنژین (پایدار و ناپایدار) و انفارکتوس میوکارد گرفته تا سابقه آنژیوپلاستی و دریافت استنت و… را شامل می‌شود.
- مهمترین وظیفه دندان‌پزشک تشخیص آنژین پایدار از ناپایدار است. بی‌تردید تشخیص آن اول از همه خود دندان‌پزشک را از عوارض و مشکلات قانونی مبرا می‌کند. ابتلا به آنژین پایدار (درد قفسه سینه کمتر از ۱۵ دقیقه، فقط به هنگام فعالیت که به نیتروگلیسیرین زیر زبانی جواب می‌دهد)، دارای ریسک متوسط بوده و با رعایت تدابیر معمول این دسته از بیماران، می‌توانیم عوارض را کاهش دهیم. اما آنژین ناپایدار (درد قفسه سینه حتی در حال استراحت و بیش از ۱۵ دقیقه که به داروی زیر زبانی جواب نمی‌دهد) ریسک ماژور در بر داشته و باید در این مواقع دست به عصا تر بود. اقدامات الکتیو دندانپزشکی در این مواقع به تاخیر می‌افتند و اقدامات اورژانس هم بهتر است در شرایط بیمارستانی انجام پذیرد.
- تدابیر معمول در بیمار مبتلا به فشارخون عبارتند از:
۱. سنجش فشار خون قبل از کار
۲. تعیین وضعیت کنترل فشار خون
۳. پروتکل کاهش اضطراب
۴. محدودیت کارپول لیدوکایین محتوی اپی‌نفرین تا دو عدد
۵. عدم تغییر ناگهانی پوزیشن صندلی بیمار
۶. عدم استفاده از نخ زیر لثه‌ای
- در پایان، ذکر چند تداخل دارویی مهم ضروری به نظر می‌رسد:
علاوه بر تداخل داروهای فشار خون خصوصا بتابلاکرها با اپی‌نفرین (همچون پروپرانولول)، و بی‌اثر شدن این داروها در مقابل مصرف طولانی NSAIDها، تداخلات مهم دیگری در آخرین ویرایش کتاب فالاس آمده است که در واقع به داروهای کنترل چربی خون مربوط می‌شود که مصرف آنها در بیماران مبتلا به فشار خون دور از ذهن نیست. داروهای مهارکننده HMG-CoA ردوکتاز همچون simvastatin در مواجهه با مصرف طولانی ماکرولیدها، منجر به افزایش رابدومیولیز (درد و ضعف عضلانی) می‌شوند که دندان‌پزشک باید هنگام تجویز آزیتروپایسین و اریترومایسین به آن توجه داشته باشد.
همچنین ماکرولیدها خصوصا اریترومایسین و کلاریترومایسین در بیماری که CCB استفاده می‌کند منجر به نارسایی حاد کلیه خواهند شد.
