دندانهای عقل، سومین دندان آسیا ، آخرین دندانهایی هستند که رویش پیدا می کنند و برای داشتن سلامتی دهان و دندان معمولاً نیازی به آنها نیست .
دندانهای عقل حدود 20 سالگی و یا اوایل دهه بیست در انتهای دهان ظاهر می شوند و ممکن است هرگز رویش پیدا نکنند. که در این صورت نهفته هستند به این معنی که در استخوان فک یا بافت لثه گیر افتاده اند. اغلب اوقات علت این است که در دهان شما فضای کافی برای رویش آنها وجودنداشته است. فک های ما از انسانهای اولیه کوچکترند، چون رژیم غذایی آنها شامل مواد سخت بود و فک های بزرگ و دندانهای بیشتری نیاز داشتند اما انسانهای امروزی به نیروی جویدن زیادی نیاز ندارند.

در واقع امروزه دندانهای عقل بیش از اینکه مفید باشند مضر هستند و دندانپزشک شما ممکن است توصیه کند که آنها را خارج کنید.
احتمال دارد که دندانهای عقل نهفته باشند و شما حتی از وجودآنها با خبر نباشید تا اینکه به دلیل عفونت و یا فشار روی دندان مجاور، درد ناگهانی بروز کند . رویش ناقص دندان عقل نیمه نهفته می تواند باعث به هم ریختگی و یا حرکت دندانهای شما شود. احتمالاً تا زمانیکه دندانهای مجاور دندان عقل شروع به کج شدن نکنند شما متوجه رشد دندانهای عقل و فشار آنها روی ریشه دندانهای کناری نخواهید شد اما حتی در مواردی که دندانهای عقل رویش پیدا کنند معمولاً به سختی تمیز می شوند و در نهایت منجر به ایجاد پوسیدگی غیر عادی و یا عفونت در اطراف بافت لثه می شود.

اگر علائم مشخص و واضح دارید یا حتی اگر مشکلی احساس نمی کنید به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دهد که آیا در حال حاضر مشکلی وجود دارد و یا احتمال بروز مشکل در آینده وجود خواهد داشت یا نه ؟
در صورتی که دندانپزشک شما توصیه کند که دندان عقل خود را خارج کنید مطمئناً این پیشنهاد عاقلانه ترین انتخاب برای حفظ سلامت بقیه ی دندان ها خواهد بود. دندان عقل باید به وسیله دندانپزشک عمومی یا جراح دهان و فک و صورت خارج شود. دندان های عقل به چند دلیل می توانند باعث آسیب شوند.

سایز فک و چگونگی رشد دندان عقل :
گاهی دندانهای عقل فضای کافی جهت رویش کامل ندارند که در این موارد مشکل دندان عقل شامل در دو تورم است و یا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد ولی با این وجود بقیه دندان ها در خطر آسیب جدی قرار داشته باشند.

* بیماری لثه : وقتی دندان عقل به طور نهفته در فک باقی بماند باکتری ها در شیار موجود بین لثه ودندان که قابل تمیز شدن نیست، رشد می کنندو باعث ایجاد عفونت می شوند.

* پوسیدگی : گاهی به دلیل موقعیت قرارگیری یا به دلیل اینکه قسمتی از دندان به وسیله لثه پوشیده شده به سختی مسواک می خورد در نتیجه باکتری های مولد پوسیدگی در آن تجمع پیدا می کنند این باکتری ها علاوه بر دندان عقل ، دندانهای مجاور را نیز تحت تاثیر قرار می دهند.

* موقعیت نا مناسب : دندان عقلی که به سمت بافت گونه رشد می کند باعث تحریک بافت مجاور خود می شود . این گونه دندانهای عقل رویش یافته علاوه بر دسترسی مشکل برای تمیز شدن باعث گاز گرفتگی نا خواسته گونه در هنگام جویدن غذا می شوند،که در دراز مدت مشکل ساز می شود.

* کیست ها : در صورتی که بافت تشکیل دهنده تاج دندان نهفته در استخوان باقی بماند. ممکن است بعد ها با مایعی پر شده و تشکیل یک کیست دهد که استخوان اطراف خود را تخریب خواهد کرد.

حضور ایمپلنت در دنیای دندانپزشکی آنچنان چشمگیر بود که برگرداندن فانکشن با یک عضو ثابت جایگزین پروتز پارسیل، همه هدف آن بود و دراین خصوص شاید بحث استتیک آنچنان باید و شاید مد نظر نبود اما رفته رفته با پیشرفت اجزاء و تکنولوژی ایمپلنت انتظارات بالاتر رفت هم بیماران و هم دندانپزشکان از آن حالت شگفت زدگی اولیه خارج شده ، علاوه بر فانکشن اهمیت خاصی به استتیک دادند هر چند بدست آوردن استتیک و راضی کردن بیمار کار بسیار سختی شده، نشدنی نیست. با در نظر گرفتن ملاحظات خاص و رعایت اصول درمان، بررسی استخوان، و ضخامت و موقعیت بافت نرم می توان مشکلات ناشی از ایجاد استتیک را به حداقل رساند، و چه بسا در حد عالی کار کرد.

حال با توجه به اهمیت زیبایی به ملاحظاتی در این زمینه اشاره می نمایم :
آنچه مسلم است بحث زیبائی بیشتر در دندانهای قدامی مطرح است تا در دندانهای خلفی. از این رو بیشتر بحث را اختصاص می دهم به زیبایی در دندانهای قدامی درمان شده با ایمپلنت . اولین مسئله ای که باید در نظر گرفت موقعیت بافت نرم می باشد که دو حالت ممکن است داشته باشد، معمولاً دندانهائی که مدتها از زمان از دست رفتن آن می گذرد دارای دیفکت های فالیانی می باشد که یک حالت مقعر در بافت استخوانی دیده می شود و ارتفاع استخوان نسبت به سطح کرست دندانهای مجاور پایینتر است که در این حالت بافت نرم نیز پایین تر از موقعیت دندانهای مجاور می باشد. در این حالت چنانچه بتوان با همین ارتفاع و ضخامت استخوان کارکرد برای بدست آوردن زیبایی بهتر است برش کرستال بافت نرم پالاتالی باشد و چنانچه پایه دندانهای مجاور از نظر زیبایی مشکل نداشته باشد بهتر است دست نخورد و انسیزیون بدون دسترسی به پایه باشد.

در این حالت بهتر است فیکسچر مناسب از نظر ارتقای High Polish انتخاب شود تا سطح فلزی فیکسچر از بافت نرم بیرون نرود تا نمای فلزی زشت در زیر پرسیلین نمایان نشود. همچنین چنانچه به علت تقعر در سطح فاسیال فیکسچر، پالاتالی تر قرار گیرد یا از یک اباتمنت انگولیت Angolated استفاده شود. فرم پرسیال در کردن نهائی یک حالت کانتی لور به خودش می گیرد که خیلی زیبا نیست پس چنانچه نتوانیم با موقعیت مناسب از نظر ارتفاع و ضخامت استخوان ، همچنین زیبایی بافت نرم یک کرون زیبا بر روی فیکسچر بسازیم بهتر است از همان اول بازسازی بافت سخت و نرم انجام گیرد و مشکلات عدم زیبائی را برطرف نمائیم.

یکی دیگر از عواملی که می تواند به زیبا سازی یک ایمپلنت کمک کند استفاده از یک ژنزیوال فورمر مناسب در یک مدت زمان مناسب است که باعث می شود لثه فرم زیبائی به خود بگیرد و قوس مردیکال لثه مثل دندانهای مجاور نشود در استفاده از ژنژیوال فورمر نباید عجله کرد و به زیبائی لثه توجه کرد.

موقتهای ایمپلنت در واقع شاید مهجورترین کار ایمپلنت باشد که بسیاری از دندانپزشکان از ساختن یک موقتی سرباز می زنند در صورتی که اگر این کار انجام شود واقعاً در زیبایی کردن نهائی مؤثر است زیرا فرم اپراژور و کانتور لثه بهتری می دهد و بعضی ها معتقدند که استفاده از یک اباتمنت کوچکتر نسبت به پلات فرم فیکسچر زیبائی بهتری می دهد شاید این زمینه را برخی دیگر قبول نداشته باشند.

جاگذاری فیکسچرها هم می تواند در زیبایی تأثیر داشته باشد، نمایان شدن اجزاء فلزی در بیمارانی که ایمپلنت با تمایل لیبانی دارند و بافت لثه آنها نازک و شفاف است ممکن است اجزاء فلزی دیده شود. پس بهتر است فیکسچرها 2mm بالاتر از لبه لثه آزاد قرار گیرند. در غیر اینصورت دیده شدن نمای فلزی یا کوتاه تر بودن کرون نهائی نسبت به دندانهای طبیعی مجاور اتفاق می افتد.

قرار گرفتن فیکسچر در حالت پالاتالی تر ( بیشتر به علت تقعر لیبالی ) یک کانتی لور لیبالی است که از لبه ژنژیوال تبعیت می کند. که مشکلات خود را دارد.
قرار گرفتن فیکسچر در موقعیت نامناسب مزیودیتالی می تواند سبب نازیبائی کردن نهائی شود زیرا ممکن است ناچار شویم در یک سمت دیاستم ایجاد کنیم یا اندازه کرونها در ابعاد مختلف به خاطر جبران انحراف مزیودیستالی کمی زیاد یا کم نمود که خود در زیبایی مؤثر است.

پس در یک جراحی ایمپلنت در نواحی زیبائی باید علاوه بر مسائلی نظیر بازسازی فانکشن و برقراری ثبات طولانی، باید با توجه به بافت کراتینیزه و در نظر گرفتن مسائل ذکر شده زیبایی قابل قبولی به ظاهر بیمار بدهیم.

بارها شده بیماران از ما می پرسند عصب کِشی درست است یا عصب کُشی ؟
برای جواب دادن به این سوال، در ابتدا باید دید چرا یک دندان نیاز به درمان عصب کِشی یا عصب کُشی دارد.
همانطوری که میدانید دندان دارای دو قسمت تاج و ریشه می باشد. تاج دارای یک قسمت بیرونی به نام مینا و یک قسمت درونی به نام عاج می باشد، درست زیر عاج یک محفظه ای وجود دارد که اطاق پالپ نامیده می شود و در آن عصب و عروق خونی از ریشه وارد آن فضا می گردد و تغذیه قسمتهای مختلف دندان را برعهده دارد.

پس متذکر می شوم که اعصاب و عروق از ریشه وارد دندان و به محفظه یا اطاق پالپ وارد می گردند، حال تا زمانی که اطاق پالپ در معرض عوامل میکروبی یا مکانیکی قرار نگیرد نیاز به درمان عصب نیست. وقتی که یک دندان در معرض عوامل میکروبی قرار می گیرد در ابتدا مینا شروع به تخریب شدن می نماید و این پوسیدگی ها اغلب بدون علامت هستند و در بسیاری از موارد نیاز به درمان خاصی ندارد حتی در برخی موارد می توان با مسواک زدن و استفاده از نخ دندان نه تنها از پیشرفت آن جلوگیری کرد بلکه حتی می توان پوسیدگی را متوقف کرد.

ولی چنانچه پوسیدگی از سد مینا رد شود و به عاج برسد با توجه به اینکه عاج عضو ضعیفی در مقابل پوسیدگی ها پیشرفت می کند، در این مواقع دندانها نسبت به آب سرد و شیرینی حساس می باشد البته باید متذکر شوم همیشه درگیری عاج همراه با درد یا حساسیت نسبت به سرما و شیرینی نیست و چه بسا این پوسیدگی با چشم حتی توسط دندانپزشک دیده نمی شود و نیاز به تهیه گرانی جهت تشخیص پوسیدگی ها دارد لذا امتناع بیماران از تهیه گرانی در این مرحله به ضررشان می باشد و با توجه به بدون علامت بودن پوسیدگی ها، پوسیدگی پیشرفت کرده، باعث می گردد تا پوسیدگی وارد اطاق پالپ شده، اعصاب و عروق را درگیر نماید. تا وقتی که پوسیدگی وارد اطاق پالپ نشده نیاز به درمان عصب وجود ندارد.

هرچند در بسیاری از موارددر ترمیم های وسیع و عمیق به علت عمق زیاد پوسیدگی و نزدیکی ماده ترمیمی به اطاق پالپ حتی بعد از ترمیم هم دندانها حساس شده، بیماران پس از نوشیدن آب سرد و حتی آب ولرم احساس درد نمایند و در مواردی حساسیت آنقدر زیاد می شود که لاجرم نیاز به درمان عصب داریم. وقتی به هر دلیلی پوسیدگی وارد اطاق پالپ شود آن وقت نیاز به درمان عصب داریم، در واقع در اثر ارتباطی که بین اطاق پالپ از طریق ریشه به فضای اطراف ریشه دندان ( استخوان و لثه ) وجود دارد آلودگی از انتهای ریشه وارد فضای اطراف دندان شده، از اینجا به بعد انتهای ریشه دچار التهاب می شود و سلولهای التهابی از طریق عروق وارد اطاق پالپ می شود و در اثر دفاع بدن در مقابل پوسیدگی در اطاق پالپ افزایش حجم خون را به خاطر دفاع بدن داریم و این افزایش حجم باعث فشار به عصب دندان شده، درد بسیار شدیدی عارض می گردد.

و چنانچه درمان صورت نپذیرد باعث از بین رفتن عصب شده، اصطلاحاً دندان نکروز می گردد یا بطور عامیانه می میرد. وقتی که دندان به اصطلاح مرد و اگر درمان نشود انتهای ریشه شروع به عفونت می نماید که همراه با آبسه می باشد، لازم به ذکر است در ابتدای درگیری عصب و وقتی که هنوز دندان زنده است با درد بسیار شدیدی همراه است و اغلب بیماران با ایجاد یک درد شدید در این مرحله به گمان وجود عفونت مبادرت به خوردن آنتی بیوتیک می نمایند در صورتیکه همانطوری که عرض شد در این مرحله هنوز عفونتی ایجاد نشده پس نیاز به آنتی بیوتیک نیست و برای مقابله با درد فقط مسکن کفایت می کند ولی چنانچه عفونت به انتهای ریشه رسیده باشد و باعث نکروز شدن ( مرده شدن ) دندان شد.

تا زمانیکه عفونت فعال نشود و آبسه ایجاد نگردد ممکن است علیرغم آلودگی دردی وجود نداشته باشد پس در واقع دندانی که نیاز به عصب کِشی یا عصب کُشی دارد همواره با درد همراه نیست و چون همیشه همراه با درد نیست قصد ما هم در واقع کشتن عصب یا کشیدن عصب نیست، بلکه تمیز کردن ریشه از آلودگی و بستن مسیر انتهای ریشه جهت جلوگیری از دسترسی آلودگی به انتهای ریشه است که خطر انتشار عفونت از آنجا زیاد است.

بنابراین ما در اصل ریشه را درمان می کنیم تا آن را از آلودگی باز داریم و در حقیقت عصب کِشی یا عصب کُشی هر دو اشتباه می باشد و درمان ریشه یا روت کانال تراپی بسیار برازنده این عمل است. پس بهتر است دندانها در همان ابتدای پوسیدگی درمان شوند و منتظر درد نباشیم زیرا آلودگی عصب مشکلات زیادی را به همراه دارد و علاوه بر تخریب بیشتر دندان، درمانهای پیشرفته تر، گرفتن وقت زیاد، هزینۀ بیشتری را هم به بیماران تحمیل می کند. بنابراین بهتر است دندانها در همان ابتدای تخریب درمان شوند تا عمر بیشتری داشته باشند.